To Κέντρο Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου στην Κύπρο εξέδωσε τη μελέτη του Καθηγουμένου αυτής Μητροπολίτη Κύκκου και Τυλληρίας Νικηφόρου υπό τον τίτλο «Το σύγχρονο Ουκρανικό ζήτημα και η κατά τους θείους και ιερούς κανόνες επίλυσή του» (Λευκωσία 2020, σελ. 233).

Ο Μητροπολίτης Νικηφόρος, ο οποίος είναι από τους πλέον σεβάσμιους ιεράρχες της Εκκλησίας της Κύπρου, βλέπει ως κύριο σκοπό του τη διαφύλαξη της ενότητας της Ορθοδοξίας και από την πρώτη σελίδα αφιερώνει σε αυτήν το πόνημά του: «Τῇ ἑνότητι τῆς Ὀρθοδοξίας, εὐγνωμοσύνης ἕνεκεν, εὐσεβῶς τό παρόν ἀνατίθημι».

Ιδιαιτέρως τονίζει ότι κατά την εργασία του επί ενός τόσο οδυνηρού για την Εκκλησία ζητήματος, ως γνώμονα είχε την αρχιερατική του συνείδηση και την επίγνωση του χρέους, επιδιώκοντας να διατηρήσει το αμερόληπτο του ερευνητή: «Τό λιτό αὐτό καί ταπεινό, ἀφιλόδοξο πόνημα δέν ἔχει καμία ἄλλη φιλοδοξία, παρά μόνο νά δώσει, χωρίς ἀποκρύψεις καί ὑστεροβουλίες, στούς Ὀρθόδοξους πιστούς, πού ζοῦν μέσα στόν «φόβο» καί στή «σκιά» ἑνός καταστροφικοῦ γιά τήν Ὀρθοδοξία σχίσματος, τά ἀναγκαῖα στοιχεῖα, τά ὁποῖα συνθέτουν τό Οὐκρανικό Ἐκκλησιαστικό Ζήτημα, γιά νά μορφώσουν πλήρη καί ὀρθή ἄποψη, σύμφωνα μέ τήν ἱεροκανονική παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίς καί, ἔτσι, νά ὁδηγηθοῦν καί σέ συμπεριφορά ἀνάλογη… Δέν ἐπιδιώκει νά ὡραιοποιήσει ἤ νά δραματοποιήσει, ἀλλά νά παρουσιάσει τήν ἀλήθεια ἀπροσωπόληπτα, χωρίς δηλαδή προκαταλήψεις, συμπάθειες ἤ ἀντιπάθειες. Γράφω, κατά τόν θεῖο Ἀπόστολο, «ὡς ἐξ εἰλικρινείας… ὡς ἐκ Θεοῦ κατενώπιον τοῦ Θεοῦ» (Β´ Κορ. 2.17). Στήν ταπεινή μας προσπάθεια, νά ἀναπτύξουμε ἐπαρκῶς τό θέμα, θά προχωρήσουμε μέ γνώμονα τούς ἱερούς Κανόνες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τῶν Τοπικῶν Συνόδων μέ Οἰκουμενικό κῦρος, τούς Κανόνες τῶν Θεοφόρων Πατέρων καί τή σχετική βιβλιογραφία καί θεματογραφία. Ὅταν θά παρίσταται ἀνάγκη, θά ἐπικαλούμαστε καί τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, τόν τεθησαυρισμένο στήν Ἁγία Γραφή (Παλαιά καί Καινή Διαθήκη)».

Ο Μητροπολίτης Κύκκου έχει συναίσθηση ότι η δημοσίευση του βιβλίου δύναται να προκαλέσει κίνδυνο για τον ίδιο: να εξοργίσει τους ισχυρούς του κόσμου τούτου, να δεχθεί πολεμική από «μισαλλόδοξους ἐθνικιστές ἤ καί ἄλλους διαστρεβλωτές τῆς ἀλήθειας», να γίνει αντικείμενο εμπαθούς κριτικής ή ακόμη συκοφαντήσεως σε βάρος του, ωστόσο εκφράζει την προθυμία να υποστεί τις απειλές και τους εξευτελισμούς με ανδρεία και ευγνωμοσύνη στον Θεό. Ακραδάντως πιστεύει ότι «προσωρινός εἶναι πάντοτε ὁ θρίαμβος τοῦ κακοῦ».

Τα περιεχόμενα του βιβλίου περιλαμβάνουν τα εξής κεφάλαια:

  • «Στην Εκκλησιαστική Δικαιοδοσία ποιού Πατριαρχείου ανήκει η Ουκρανία»
  • «Ποιος έχει το δικαίωμα χορηγήσεως Αυτοκεφαλίας και με ποιες προϋποθέσεις»
  • «Έχει ή όχι το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το Κανονικό Δικαίωμα να δέχεται υπερορίως εκκλήτους προσφυγές»
  • «Διακοπή Ευχαριστιακής Κοινωνίας μεταξύ Ορθοδόξων Εκκλησιών»
  • «Ποιος είναι η Κεφαλή της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας»
  • «Η Παράδοση της Μείζονος Ενδημούσης Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως»
  • «Το Συνοδικό και Ιεραρχικό Πολίτευμα της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας».

Αποφεύγοντας την πολιτικοποίηση του ζητήματος και βασιζόμενος μόνον σε ιστορικά και θεολογικά-ιεροκανονικά επιχειρήματα, ο συγγραφέας μελετά όλες τις κομβικές εκφάνσεις μιας εν δυνάμει λύσεως του Ουκρανικού εκκλησιαστικού ζητήματος: τη δικαιοδοτική υπαγωγή της κανονικής επικράτειας της Ουκρανίας, τη διαδικασία χορήγησης αυτοκεφαλίας, την εξέταση εκκλήτων προσφυγών στην Ορθόδοξη Εκκλησία, τους ιεροκανονικούς λόγους για τη διακοπή της ευχαριστιακής κοινωνίας, το πρόβλημα του Πρωτείου στην Εκκλησία και τα όρια των εξουσιών του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

Στο έργο του ο Μητροπολίτης Νικηφόρος καταλήγει στα εξής συμπεράσματα ότι:

  • η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί κανονικό έδαφος του Πατριαρχείου Μόσχας, ενώ η απόπειρα άρσεως του Πατριαρχικού Γράμματος του 1686 σχετικά με την παραχώρηση της Ιεράς Μητροπόλεως Κιέβου από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως είναι αντικανονική και άκυρη˙
  • η χορήγηση της αυτοκεφαλίας στις σχισματικές ομάδες της Ουκρανίας είναι ενέργεια εντελώς αντίθετη προς τη μακραίωνη κανονική παράδοση και διαχρονική εκκλησιαστική Πράξη˙
  • η αποδοχή εκκλήτων προσφυγών καθηρημένων και αναθεματισμένων, χωρίς να προηγηθεί μετάνοια, ευρίσκεται σε αντίθεση με τους ιερούς Κανόνες. Το ίδιο αντικανονική είναι η αξίωση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να δέχεται έκκλητες προσφυγές από άλλες κατά τόπους Εκκλησίες˙
  • η χορήγηση της αυτοκεφαλίας στις σχισματικές δομές της Ουκρανίας «ουδόλως επανέφερε τον ουκρανικό λαό στην κανονικότητα», όπως ισχυρίζεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης, και αντιθέτως, είχε «ως οδυνηρό αποτέλεσμα την καταστροφική διάσπαση της Ουκρανικής Εκκλησίας και τον επώδυνο διχασμό του χριστεπωνύμου πληρώματός της», ενώ ολέθριο σχίσμα απειλεί την Παγκόσμια Ορθοδοξία˙
  • η μονομερής χορήγηση καθεστώτος Αυτοκεφάλου Εκκλησίας κλόνισε το κύρος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ως συντονιστικού Κέντρου της Παγκοσμίου Ορθοδοξίας˙
  • η διακοπή της Ευχαριστιακής Κοινωνίας με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως από πλευράς του Πατριαρχείου Μόσχας δικαιολογείται ιεροκανονικά ˙
  • η νέα αξίωση της Κωνσταντινουπόλεως να είναι «πρῶτος ἄνευ ἴσων» υποκαθιστά το πρωτείο διακονίας με το πρωτείο εξουσίας και υπονομεύει τη συνοδικότητα της Εκκλησίας˙
  • ένα νέο δόγμα, ότι δηλαδή, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως είναι δήθεν η Κεφαλή της Εκκλησίας δεν μπορεί να σταθεί ούτε δογματικά, ούτε εκκλησιολογικά, ούτε ιεροκανονικά˙
  • ο σφετερισμός της εξουσίας από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο στο κανονικό έδαφος της Ουκρανίας προσκρούει στο πνεύμα της Συνόδου της Κρήτης˙
  • το καθήκον των ελληνοφώνων Ορθοδόξων κατά τόπους Εκκλησιών είναι να υποστηρίζουν τα ιστορικά και ιεροκανονικά δίκαια της Εκκλησίας της Ρωσίας˙ η υποστήριξη των αποφάσεων του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως λόγω ελληνικού πατριωτισμού θα αποτελεί εκδήλωση της αιρέσεως του εθνοφυλετισμού, τον οποίο καταδίκασε η Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως το 1872.

Το βιβλίο είναι γραμμένο σε γλώσσα προσιτή, είναι αρτίως και πειστικά δομημένο, εφοδιασμένο με γλωσσάρι και όλα τα απαραίτητα τεχνικά παραρτήματα.

Το πλήρες κείμενο του βιβλίου είναι διαθέσιμο εδώ.