10.09.2019 10:27

Επιστολή Καθηγητή Τσελεγγίδη προς τους Μητροπολίτες για το Ουκρανικό

Ακολουθεί η επιστολή του κ. Δημήτριου Τσελεγγίδη, τ. Καθηγητής Δογματικής Θεολογίας του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Πρός
τήν Ἱερά Σύνοδο
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος Ἰ. Γενναδίου 14
115 21 Ἀθήνα
Κοινοποίηση:

Σέ ὅλα τά μέλη τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος
ΘΕΜΑ: Σχετικά μέ τήν θεσμική νομιμοποίηση τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας

Μακαριώτατε Ἅγιε Πρόεδρε, Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Ἐν ὄψει τῆς ἐπικείμενης συγκλήσεως τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, ὡς ἐλάχιστο μέλος τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά καί ὡς καθηγητής τῆς Δογματικῆς Θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας, θά ἤθελα –μέ αἴσθηση εὐθύνης– νά θέσω καί ἐγώ ταπεινῶς ὑπόψη Σας τίς Ἐκκλησιολογικές –Δογματικές δια- στάσεις, ἀλλά καί τίς σωτηριολογικές προεκτάσεις τῆς ἀπροϋπόθετης ἀπο- δοχῆς σέ ἐκκλησιαστική – μυστηριακή κοινωνία τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, στήν περίπτωση βέβαια μιᾶς ἐνδεχόμενης Συνοδικῆς ἀπόφα- σής Σας γιά τήν ἀναγνώριση τοῦ «Αὐτοκεφάλου» της.

Τό πρῶτο καί μεῖζον θέμα εἶναι, στήν προκειμένη περίπτωση, τό Ἐκκλη- σιολογικό θέμα, πού ἀφορᾶ τήν ταυτότητα τοῦ ἐν λόγῳ «ἐκκλησιαστικοῦ μορφώματος».

Πρῶτα, δηλαδή, θά πρέπει νά ἐξεταστεῖ, ἄν τό «μόρφωμα» αὐτό πληροῖ τίς προϋποθέσεις τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κοινότητας. Ἄν, ἀντίθετα, ἀναγνωριστεῖ τό «Αὐτοκέφαλό» του, τότε αὐτομάτως ἀναγνωρίζεται καί ἡ ἐκκλησιαστική «νομιμότητα» τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας.

Ὡς γνωστόν, γιά τήν Σχισματική Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας ἔχει προηγη- θεῖ Πανορθόδοξη καταδίκη μέ καθαιρέσεις καί ἀφορισμούς. Αὐτή ἡ Πανορθόδοξη καταδίκη δέν ἔχει ἀνακληθεῖ.

Τελευταῖα, μέ Τόμο Αὐτοκεφαλίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου (11-1-2019), ἔγινε μιά ἁγιοπνευματικοῦ καί ἐκκλησιολογικοῦ χαρακτῆρα θεσμική ὑπέρβαση, πού δημιουργεῖ εὔλογα ἐρωτήματα γιά τήν ἐκκλησιαστική νομιμότητά της.

Καί τοῦτο, ἐπειδή δέν τη- ρήθηκαν -ἀπ’ ὅσο τουλάχιστον γνωρίζουμε- θεμελιώδεις Ἁγιοπατερικές καί Ἁγιοπνευματικές προϋποθέσεις, πρᾶγμα πού δημιουργεῖ εὔλογες ἐνστάσεις γιά τήν Κανονικότητα τῶν ὅρων-πρϋποθέσεων τῆς Πατριαρχικῆς Πράξεως, ἐφόσον ἀποδεδειγμένως δέν ἐκφράστηκε δημόσια μετάνοια καί ἀποκήρυξη τοῦ Σχίσματος.

Μέ ὅσα λέμε στήν προκειμένη περίπτωση, δέν σημαίνει ὅτι ἀμφισβητοῦμε τήν θεσμική ἁρμοδιότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νά παραχωρεῖ Αὐτοκεφαλία, μέ τήν συναίνεση βέβαια τοῦ ὅλου σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ἐκφραζομένης συνοδικά. Ἐδῶ, τίθεται μόνον τό θέμα τῶν ἔγκυ- ρων προϋποθέσεων γιά τήν ἔκδοση τοῦ σχετικοῦ Τόμου.

Κατά τήν Βιβλική μαρτυρία (Μθ. 4, 17, Α ́ Κορ. 5, 1-5 καί Β ́ Κορ. 2, 6-8 ), ἀλλά καί κατά τήν Ἁγιοπατερική καί Ἁγιοπνευματική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἔνταξη ἤ ἡ ἐπανένταξη στό ἕνα καί ἀδιαίρετο σῶμα τῆς Ἐκκλησίας προϋποθέτει ὁπωσδήποτε τήν βαθιά βίωση καί τήν εἰλικρινῆ ἔκφραση μετανοίας ἐκ μέρους τοῦ ὑπό ἔνταξη ἤ ἐπανένταξη μέλους ἤ τῆς εὐρύτερης Κοινότητας.

Ἡ προϋπόθεση ἐκφράσεως τῆς μετανοίας δέν ὑπερβαίνεται οὔτε ἀκυρώνεται ἀπό κανένα θεσμικό πρόσωπο ἤ θεσμικό ἐκκλησιαστικό φορέα. Δέν ὑπάρχει καμία Οἰκονομία τῆς Ἐκκλησίας, πού νά μπορεῖ νά ὑποκαταστήσει ἤ νά ἀκυρώσει τήν μετάνοια.

Ἡ μετάνοια καθεαυτήν συνιστᾶ τήν θεμελιώδη προϋπόθεση καί τό πνευματικό «κλειδί» δεκτικότητας καί οἰκειώσεως τῆς Οἰκονομίας τῆς σωτηρίας, ἀλλά καί τό «κλειδί» γιά τήν ἐνεργοποίηση ἤ τήν ἐπανενεργοποίησή της, σύμφωνα μέ τήν Βιβλική μαρτυρία: «Μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Μθ. 4, 17).

Γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο, καί τό Μελιτιανό Σχίσμα ἀποκαταστάθηκε στήν ἀρχαία Ἐκκλησία, ὅταν προηγήθηκε ὄχι μόνον ἡ ἔκφραση μετανοίας, ἀλλά καί ὁ ἀναθεματισμός τοῦ Σχίσματος ἀπό τούς ἴδιους τούς Σχισματικούς.

Καί ὅπως χαρακτηριστικά σημειώνει ὁ ἅγιος Θεόδωρος Στουδίτης, «ἀναθεματίζοντες τό ἴδιον Σχίσμα, ὥς φασι, δεδεγμένοι εἰσί τῇ Καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ» (Ἐπιστολή Μ ́, Ναυκρατίῳ τέκνῳ, PG 99, 1053C). Τότε μόνον ἀκολούθησε ἡ Πανορθόδοξη Συνοδική ἀποκατάστασή τους, στήν Α ́ Οἰκουμε- νική Σύνοδο.

Στήν περίπτωση τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, ὅπως φαί- νεται, δέν ζητήθηκε καί δέν ἐκφράστηκε καμία μετάνοια. Ἐδῶ, στήν πράξη, ἀκυρώθηκε ἡ μετάνοια, πού εἶναι ρητή ἐντολή τοῦ Κυρίου καί διαχρονική πράξη τῆς Ἐκκλησίας.

Γι’ αὐτό καί δέν μπορεῖ νά γίνεται λόγος γιά Ἐκκλη- σιαστική Οἰκονομία. Στήν πραγματικότητα, πρόκειται γιά κατάφωρη ἐκκλησιαστική παρανομία, πού καθιστᾶ ἀδύνατη τήν σωτηρία, ὄχι μόνο τῶν Σχισματικῶν, ἀλλά καί αὐτῶν πού κοινωνοῦν μυστηριακῶς μαζί τους, ἀφοῦ καί αὐτοί καθίστανται ἀκοινώνητοι (βλ. Β ́ Κανόνας τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Συνόδου, πού ἐπικυρώθηκε ἀπό τίς Οἰκουμενικές Συνόδους Δ’, ΣΤ’ καί Ζ’).

Ἀπό τά παραπάνω, γίνεται σαφές, ὅτι τό ἐν λόγῳ θέμα εἶναι οὐσιαστικά Ἐκκλησιολογικό-Δογματικό, μέ ἀναπόφευκτες σωτηριολογικές προεκτάσεις, ὅπως πολύ ὀρθά ἐπισημάνθηκε ἤδη στήν Ἐπιστολή τῶν Ἁγιορειτῶν Γερόντων πρός τήν Ἱερά Κοινότητα τοῦ Ἁγίου Ὄρους (Μάρτιος 2019).

Γι’ αὐτό καί εἶναι πρωτίστως ἀναγκαῖο, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας νά ἀποφασίσει γιά τήν ταυτότητα τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας καί νά ζητήσει τήν ἐφαρμογή τῶν διαχρονικῶν ἐκκλησιαστικῶν ὅρων ἐπανεντάξεώς της, πού εἶναι ἡ μετάνοια καί ὁ ἀναθεματισμός τοῦ Σχίσματος.

Ἡ πνευματική αὐτή εὐθύνη ἐμπίπτει πλήρως στήν ἁρμοδιότητα τῆς Ἱεραρχίας, προκειμένου νά ἀναγνωρίσει τό ἐν λόγω «Αὐτοκέφαλο», τό ὁποῖο ἔχει βεβαίως καί ἄλλες παραμέτρους Κανονικότητας, ἐνόσω δέν λαμβάνει ὑπόψη τήν ὕπαρξη τῆς Κανονικῆς Ἐκκλησίας στήν ἴδια χώρα, ὑπό τόν Μητροπολίτη Κιέβου Ὀνούφριο, ἀπό τήν ὁποία Κανονική Ἐκκλησία ἀποσχίστηκε.

Τό «Αὐτοκέφαλο» δηλαδή, στήν προκειμένη περίπτωση, ἔχει χορηγηθεῖ σέ ἀμε- τανοήτους σχισματικούς.

Καί αὐτό, τό πρωτοφανές καί ἀδιανόητο λογικῶς, ἱεροκανονικῶς καί ἁγιοπνευματικῶς, ζητᾶται νά γίνει τώρα καί μέ τήν Συνοδική συγκατάθεση τῆς Ἐκκλησίας μας.

Μέ τήν «λογική» ἐκδόσεως τοῦ Τόμου «Αὐτοκεφαλίας» στήν Σχισματική Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, κινδυνεύουμε μελλοντικῶς νά ὁδηγηθοῦμε -ἐνδε- χομένως- καί στήν διαμυστηριακή ἀποδοχή τοῦ Παπισμοῦ καί ἄλλων αἱρετικῶν, χωρίς τίς θεμελιώδεις προϋποθέσεις τῆς μετανοίας καί τῆς ἀποκηρύξεως τῶν δογματικῶν πλανῶν τους, πρᾶγμα πού ἐπιχειρεῖ σήμερα ὁ Οἰκουμενισμός, ὄχι μόνο στήν θεωρία, ἀλλά ἤδη καί στήν πράξη.

Διερωτώμεθα, λοιπόν, εὔλογα, μήπως οἱ ἐντός τῆς Ἐκκλησίας μας ἁγιοπνευματικοί θεσμοί ἄρχισαν νά «λειτουργοῦν» ἐρήμην τῆς ἁγιοπνευματικῆς ὑποδομῆς τους.

Διερωτώμεθα, μήπως τίς τελευταῖες δεκαετίες εἰσάγεται «νέο ἦθος», μέ τήν κρυφή ἐπιδίωξη νά γίνει ἔθος– συνήθεια καί στήν συνέχεια ἐθιμικό Δίκαιο, πού θά ὑποκαταστήσει τήν Ἱεροκανονική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.

Ἱστορικά, γνωρίζουμε ὅτι, ὅταν παγιώθηκε μιά τέτοια νοοτροπία στή Δύση, ἡ Δυτική Ἐκκλησία ὁδηγήθηκε στόν Παπισμό -μέ ὅλες τίς δογματικές ἀποκλίσεις του– καί κατέληξε στήν ἀποκοπή της ἀπό τήν Μία καί μόνη Ἐκκλησία.

Συνοψίζοντας, σημειώνουμε, ὅτι ἡ ὅποια ἐνδεχόμενη ἀπόφαση γιά τήν «Αὐτοκεφαλία» τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας δέν μπορεῖ νά εἶναι ἀπροϋπόθετη.

Ἐπειδή τότε -ἔμμεσα πλήν σαφῶς- θά σημάνει στήν πράξη μιά παράνομη, ἐκκλησιαστικῶς, θεσμική «νομιμοποίηση» τοῦ ὑφισταμένου Σχίσματος, πρᾶγμα πού δέν ἔχει ἱστορικό προηγούμενο στήν Ἐκκλησιαστική Ἁγιοπατερική Παράδοση.

Καί τό σημαντικότερο εἶναι, ὅτι ἡ ἐνδεχόμενη -ἀπροϋπόθετη ἁγιοπνευματικῶς- ἀναγνώριση πλήττει καίρια τήν ἑνό- τητα τῆς ὅλης Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας τίποτε δέν ὑπάρχει πολυτιμότερο.

Ὁ κίνδυνος εἶναι ὁρατός, νά δημιουργηθοῦν δηλαδή Σχίσματα στό πλαίσιο τῆς ὅλης Ἐκκλησίας, ἐξαιτίας τῆς ἐνδεχόμενης συμφωνίας Σας γιά τήν ἀναγνώ- ριση τοῦ «Αὐτοκεφάλου» τῆς Σχισματικῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, πρᾶγμα πού ἐγκαρδίως ἀπευχόμεθα.

Τέλος, ἡ πνευματική λύση τοῦ ὑπάρχοντος ἐκκλησιολογικοῦ προβλήμα- τος εἶναι ἡ μετάνοια. Καί δυστυχῶς αὐτή, πρός τό παρόν, λείπει.

Ὅμως, ὑπάρχει ρεαλιστική ἐλπίδα. Ὅσοι ἀγαποῦμε ἐν Χριστῷ τήν Ἐκκλησία, ἄς πάρουμε οἱ ἴδιοι μας τό καθάρσιο καί θεουργό φάρμακο τῆς μετανοίας καί τότε ὁ Χριστός θά δώσει στόν ἀσθενῆ τήν θεραπεία, σύμφωνα μέ τήν Ἁγιοπατερική μαρτυρία [Βλ. Ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα: «…ὅ καί θαυμάσαι τις ἄν τῆς τοῦ Θεοῦ χρηστότητος, εἰ νόσον μέν οὐδείς ἄν φύγοι τό φάρμακον ἄλλου πίνοντος, εὐθύνης δέ λύοιτ’ ἄν ἀλγούντων ἑτέρων», Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, Λόγος Ζ ́, PG 150, 700C. (Ἐδῶ θά μποροῦσε νά θαυμάσει κανείς τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ. Κανένας δέν μπορεῖ νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό ἀρρώστια, ἄν ἄλλος πιεῖ τό φάρμακο. Ἀπό τίς συνέπειες ὅμως τῆς ἁμαρτίας, μπορεῖ κάποιος νά ἀπαλ- λαγεῖ, ὅταν ἄλλοι πονοῦν γι’ αὐτόν)].

Μέ βαθύτατο σεβασμό
Δημήτριος Τσελεγγίδης τ. Καθηγητής Α.Π.Θ.