ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΤΟΠΩΝ

Στη συνεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των θρησκευτικών ηγετών τον Απρίλιο του 2010 στην Κωνσταντινούπολη, παρουσιάστηκε ο «Κώδικας προστασίας των Αγίων Τόπων». Αυτό το κείμενο, το οποίο είδε το φως χάρη στην κοινή πρωτοβουλία των εκπροσώπων των θρησκευτικών κοινοτήτων και  εμπειρογνωμόνων από διάφορες χώρες του κόσμου, υιοθετήθηκε στην πόλη του Τρόνχεϊμ το 2009. Ο Κώδικας καταρτίσθηκε με σκοπό τη ρύθμιση της κατάστασης σχετικά με τους Αγίους Τόπους του Χριστιανισμού, του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού.

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Εμείς, Χριστιανοί, Ιουδαίοι και Μουσουλμάνοι θρησκευτικοί ηγέτες, επιστήμονες, πολιτικοί και μέλη της κοινωνίας των πολιτών από διάφορα μέρη της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, έχοντας ΑΠΟΦΑΣΙΣΕΙ τη συνεργασία σε πνεύμα διαλόγου και την επιδίωξη της αλληλοκατανόησης με βάση τον αλληλοσεβασμό, της ανεξαρτησίας και της διαφύλαξης της ακεραιότητας της κάθε θρησκευτικής παράδοσης,

ΘΕΩΡΩΝΤΑΣ ότι οι Άγιοι Τόποι πρέπει να απολαμβάνουν το κοινώς αναγνωρισμένο καθεστώς των Αγίων Τόπων για συγκεκριμένες θρησκείες και ομολογίες, ενώ τα θρησκευτικά συναισθήματα των επιμέρους προσώπων ή κοινοτήτων απέναντι στους δικούς τους Αγίους Τόπους πρέπει να γίνονται σεβαστά από όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως της ομολογίας, στην οποία ανήκουν,

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι οι Άγιοι Τόποι αποτελούσαν αντικείμενο διαφωνιών ή καταστροφών στα πλαίσια πολλών διεθνών συγκρούσεων και χωρίς να λησμονούμε τον εξαιρετικά ευάλωτο χαρακτήρα των τόπων, οι οποίοι είναι ιεροί για τις θρησκευτικές μειονότητες,

ΕΠΙΔΕΙΩΚΩΝΤΑΣ την εκπόνηση των βασικών κανόνων διαφύλαξης των αγίων τόπων, οι οποίοι διασφαλίζουν την ελεύθερη χρήση τους ανεξάρτητα της ομολογίας και της παραχώρησης σε αυτούς του καθεστώτος εδαφών ειρήνης και ομόνοιας,

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΩΝΤΑΣ το θετικό ρόλο, τον οποίο μπορούν να διαδραματίζουν οι θρησκευτικοί ηγέτες στην επίλυση των σχετικών με τους αγίους τόπους συγκρούσεων, και επιβεβαιώνοντας την ηθική ανάγκη της υπερασπίσεως των αγίων τόπων των άλλων ομολογιών,

ΒΑΣΙΖΟΜΕΝΟΙ στις διεθνείς συμβάσεις και στους κανόνες, οι οποίοι προστατεύουν τη θρησκευτική ελευθερία και τα άλλα ανθρώπινα δικαιώματα, διαφυλάσσουν την πολιτιστική κληρονομιά, προστατεύουν τον άμαχο πληθυσμό στη διάρκεια των πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ άλλων, τα οποία αναφέρονται στο Παράρτημα 1,

ΚΑΛΟΥΜΕ τους θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες, τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές σε περιφερειακό, κρατικό και διεθνές επίπεδο να συμμετάσχουν στη ΕΠΙΣΗΜΗ ΥΠΟΣΧΕΣΗ μας να σεβόμαστε και να συμβάλουμε παγκοσμίως στην εφαρμογή των ακολούθων

ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ:

Άρθρον 1. Ορισμός της έννοιας των αγίων τόπων. Είναι εκείνοι οι τόποι, οι οποίοι έχουν θρησκευτική σημασία για ορισμένες θρησκευτικές κοινότητες. Εντάσσονται, αλλά όχι αποκλειστικά, τα προσκυνήματα, τα νεκροταφεία και τα ιερά, συμπεριλαμβανομένων και των προσκείμενων εδαφών σε περίπτωση που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτών των τόπων. Στα πλαίσια αυτού του Κώδικα οι άγιοι τόποι έχουν αυστηρά καθορισμένα όρια, τα οποία προσδιορίζονται από κάθε θρησκευτική κοινότητα σύμφωνα με τις παραδόσεις της. Επίσης αναγνωρίζεται ότι οποιοσδήποτε άγιος τόπος μπορεί να έχει θρησκευτική σημασία για περισσότερες από μια θρησκευτική ομάδα.

Άρθρον 2. Η Διαφύλαξη των αγίων τόπων. Οι άγιοι τόποι πρέπει να διαφυλαχθούν για τη σημερινή και τη μέλλουσα γενιά σε όλη τους την πληρότητα, ακεραιότητα με σεβασμό στην αυθεντία και στον ανεπανάληπτο χαρακτήρα τους. Πρέπει να διαφυλαχθούν όχι μόνο ως μονάδες θρησκευτικής σημασίας αλλά και ως μονάδες ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ολόκληρης της ανθρωπότητας και εκείνων των χωρών, στο έδαφος των οποίων ευρίσκονται. Δεν πρέπει να βεβηλώνονται ή να καταστρέφονται και δε μπορούν να αφαιρεθούν με τη βια από τις θρησκευτικές κοινότητες. Σε περίπτωση ανάγκης για την ασφάλεια των αγίων τόπων τα αρμόδια όργανα πρέπει να δημιουργήσουν πέριξ αυτών έναν προστατευτικό χώρο, εντός του οποίου θα απαγορεύονται ή θα περιορίζονται τα οικοδομικά έργα χωρίς την παράβαση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Σε περίπτωση εάν προβάλλονται ειδικές απαιτήσεις για κάποιο άγιο τόπο εξαιτίας του ότι εντάσσεται στην ομάδα των αντικειμένων εθνικής κληρονομιάς, πρέπει να εξασφαλισθεί η απαραίτητη υποστήριξη στον τόπο για την αδιάκοπη λειτουργία αυτού λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις απαιτήσεις.

Άρθρον 3. Πρόσβαση στους αγίους τόπους. Η πρόσβαση στους αγίους τόπους δύναται να περιορισθεί σε περίπτωση εάν αυτός ο περιορισμός οφείλεται σε ορισμένες θρησκευτικές απαγορεύσεις, οι οποίες ισχύουν σε αυτούς τους τόπους, η σε περίπτωση όταν η παρουσία αυτών ή άλλων προσώπων θα δύναται να παρεμποδίσει την πραγματοποίηση των λατρευτικών εκδηλώσεων. Οι πολιτικές αρχές δεν πρέπει να απαγορεύουν χωρίς επαρκείς βάσεις την έλευση στη χώρα τουριστών και προσκυνητών, οι οποίοι πραγματοποιούν το ταξίδι τους προς τους αγίους τόπους ή την διαμονή στη χώρα των αλλοδαπών πολιτών, οι οποίοι εργάζονται σε αυτούς τους χώρους.

Άρθρον 4. Τόποι, οι οποίοι έχουν θρησκευτική σημασία για περισσότερες από μια θρησκεία. Σε περίπτωση εάν ένας τόπος έχει καθιερωθεί ως άγιος στην παράδοση περισσότερων από μιας θρησκευτικής κοινότητας, τα αρμόδια όργανα πρέπει να συνεννοηθούν με αυτές τις κοινότητες για τη σύναψη επίσημων συμφωνιών, στα πλαίσια των οποίων οι πιστοί της καθεμίας κοινότητας θα έχουν ισότιμη πρόσβαση στον άγιο τόπο για την κάλυψη των θρησκευτικών τους αναγκών, ενώ η διαφύλαξη της μονάδας αποτελεί κοινό σκοπό όλων των ενδιαφερομένων πλευρών.

Άρθρον 5. Αποτροπή και ρύθμιση των διαμαχών. Κάθε διαμάχη γύρω από τους αγίους τόπους πρέπει να παραπέμπεται άμεσα στις αίθουσες συνομιλιών για την εξασφάλιση της ανταλλαγής πληροφοριών και το συντονισμό των ενεργειών των θρησκευτικών αρχών και άλλων αρμόδιων οργάνων, καθώς επίσης, εάν είναι δυνατόν, στο όργανο ελέγχου, το οποίο θεσπίζεται με αυτό το σκοπό σύμφωνα με το άρθρον 12  (Διεθνής παρατηρητής) του παρόντος Κώδικα.

Άρθρον 6. Ανακαίνιση και διαιώνιση. Τα αρμόδια όργανα πρέπει να λάβουν μέτρα για την ανακαίνιση ή διαιώνιση ενός αγίου τόπου, ο οποίος καταστράφηκε ή υπέστη ζημιά στη διάρκεια μιας διαμάχης και σύμφωνα με την επιθυμία των ενδιαφερόμενων θρησκευτικών κοινοτήτων. Γι᾽ αυτό το σκοπό οι σχετικές άδειες πρέπει να εκδίδονται σύμφωνα με τις διατάξεις της νομοθεσίας και λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα χωρίς παρατεταμένες καθυστερήσεις και τη δημιουργία νομικών και διοικητικών κωλυμάτων.

Άρθρον 7. Απαλλοτρίωση και εθνικοποίηση. Σε περίπτωση κατάθεσης της πρότασης για την απαλλοτρίωση ή εθνικοποίηση ενός μέρους του αγίου τόπου η ενδιαφερόμενη θρησκευτική κοινότητα ή άλλοι οργανισμοί πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στη συζήτηση θεμάτων, σχετικών με τις παρούσες διαδικασίες. Τα αρμόδια όργανα πρέπει να αναλάβουν την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και να προτείνουν μέτρα για την προστασία των μονάδων της πολιτιστικής κληρονομιάς σχετικά με την κατάλληλη χρήση του τόπου, λαμβάνοντας υπόψη τις θρησκευτικές του παραδόσεις και με τη συνέχιση εντός των πλαισίων του των θρησκευτικών τελετών. Σε περίπτωση κατά την οποία τα μέρη δεν πετύχουν να συνεννοηθούν η θρησκευτική κοινότητα πρέπει να καταφεύγει στο δικαστήριο. Εάν μέρη του αγίου τόπου είχαν εθνικοποιηθεί στο παρελθόν, πρέπει να παρέχεται στη θρησκευτική κοινότητα βοήθεια για την αποκατάσταση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.

Άρθρον 8. Εκπαιδευτικά προγράμματα και δημόσιες εκδηλώσεις. Στις δημόσιες εκδηλώσεις και στην εκπαιδευτική δράση όλα τα μέρη πρέπει να καλούν στη διαφύλαξη των αγίων τόπων, να υποδεικνύουν τη σπουδαιότητα και τον ανεπανάληπτο χαρακτήρα τους για τους άλλους ανθρώπους, να σέβονται εκείνα τα συναισθήματα, τα οποία τρέφουν ενώπιον αυτών των τόπων οι άλλοι, και να τονίζουν κυρίως την πνευματική και όχι τη στρατηγική, εδαφική ή  στρατιωτική τους σημασία. Δεν πρέπει να περιφρονούμε τα θρησκευτικά συναισθήματα, τα οποία τρέφουν οι πιστοί ενώπιον των αγίων τόπων τους. Είναι απαραίτητη η καταφυγή στις θρησκευτικές κοινότητες για βοήθεια σε θέματα, τα οποία έχουν σχέση με την εκλαΐκευση των ιερών προσκυνημάτων τους με τουριστικό, επιστημονικό, εκπαιδευτικό ή άλλο σκοπό. Αυτή η εκλαΐκευση δεν πρέπει να βλάπτει στις μοναδικές θρησκευτικές παραδόσεις των ενδιαφερομένων ομάδων.

Άρθρον 9. Καθιέρωση των νέων αγίων τόπων. Το δικαίωμα των θρησκευτικών ομάδων να καθιερώνουν και να διαφυλάσσουν τους αγίους τόπους με σεβασμό προς τα δικαιώματα των άλλων ανθρώπων πρέπει να αναγνωρισθεί ως αναπόσπαστο μέρος της θρησκευτικής ελευθερίας. Οι κατοχικές αρχές δεν πρέπει να καθιερώνουν ή να επιτρέπουν τη δημιουργία νέων αγίων τόπων χωρίς το σεβασμό στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα του πληθυσμού της κατεχόμενης περιοχής.

Άρθρον10. Αρχαιολογικές ανασκαφές. Σύμφωνα με το νόμο, οι αρχαιολογικές ανασκαφές στους αγίους τόπους μπορούν να διεξάγονται μόνο μετά τη συνεννόηση και τις αμοιβαίες συμφωνίες ανάμεσα σε όλες τις θρησκευτικές κοινότητες, για τις οποίες ο συγκεκριμένος τόπος θεωρείται ιερός και να μην εμποδίζουν την πραγματοποίηση των θρησκευτικών τελετών. Τα ιστορικά ευρήματα, τα οποία ανήκουν στο μακρινό παρελθόν, δεν αποτελούν τεκμήριο για την αναθεώρηση του υφισταμένου ιδιοκτησιακού δικαιώματος και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη σκόπιμη αμφισβήτηση του γεγονότος ότι η θρησκευτική κοινότητα ανήκει παραδοσιακά σε αυτό τον άγιο τόπο.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ

Άρθρον 11. Ελεγκτικά Όργανα. Τα ελεγκτικά όργανα εγκαθίστανται για τον έλεγχο της εφαρμογής του παρόντος κώδικα σε τοπικό, περιφερειακό και κρατικό επίπεδο σύμφωνα με την καθιερωμένη τάξη. Το ελεγκτικό όργανο πρέπει να συμπεριλαμβάνει τους εκπροσώπους των θρησκευτικών κοινοτήτων, των κρατικών αρχών και άλλων αρμόδιων οργάνων. Τα μέλη του πρέπει να δώσουν υπόσχεση να τηρούν αυτόν τον κώδικα και να χρησιμοποιούν την επιρροή και τις σχέσεις τους (από κοινού ή μεμονωμένα) για την επίτευξη των σκοπών του παρόντος κώδικα. Ειδικά το ελεγκτικό όργανο οφείλει:

• να καταρτίσει ένα κατάλογο των αγίων τόπων, οι οποίοι υπόκεινται στις διατάξεις του παρόντος κώδικα,
• κατόπιν αιτήσεως ενός μέλους του να εξετάζει τις υποκείμενες στην αρμοδιότητα του παρόντος κώδικα ενδεχόμενες περιπτώσεις παράβασης αυτού, ή τις αναφυόμενες εξαιτίας του καθεστώτος αυτού ή άλλου τόπου διαφωνίες σε πνεύμα εποικοδομητικού διαλόγου, συνεργασίας και  αλληλεγγύης,
• τηρώντας την καθιερωμένη τάξη να συμβουλεύεται τις αρχές για όλα τα προβλήματα σχετικά με τους αγίους τόπους
• να κρατά σε περιοδική βάση τους απολογισμούς δράσης και των επιτυχιών για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος κώδικα.

Άρθρον 12. Διεθνής παρατηρητής. Για την εξάσκηση ελέγχου για την εφαρμογή του παρόντος κώδικα πρέπει να δημιουργηθούν συγκεκριμένοι διεθνείς μηχανισμοί.  Οι υποχρεώσεις του διεθνή παρατηρητή περιλαμβάνουν τη συνδρομή στην υιοθέτηση του παρόντος κώδικα από συγκεκριμένες επιτροπές, τη συνεργασία με τους σχετικούς διεθνούς οργανισμούς, τη βοήθεια στην εγκατάσταση των ελεγκτικών οργάνων και στην οργάνωση της εργασίας αυτών, την προσαγωγή εγγράφων και την ανάλυση των επιτεύξεων για την εφαρμογή των διατάξεων του κώδικα παγκοσμίως και την ενημέρωση για την παράβαση αυτού. Προτού εγκατασταθεί μόνιμος διεθνής παρατηρητής τα καθήκοντά του πρέπει να αναλάβει προσωρινά η συγκροτούμενη για το σκοπό αυτό Γραμματεία.

Ενεκρίθη στη συνεδρία «Οι Άγιοι Τόποι», η οποία συνήλθε στην πόλη του Τρόνχεϊμ της Νορβηγίας στις 27-28 Ιουλίου 2009 με την πρωτοβουλία του οργανισμού “One World in Dialogue” (Ένας κόσμος σε διάλογο) και του Κέντρου Όσλο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία της ειρήνης. [Παράρτημα 1: Σχετικές διεθνείς συμβάσεις]