Ο Πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας, ο οποίος επισκέφθηκε την πρωτεύουσα της Σερβίας κατόπιν ευλογίας του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κυρίλλου και προσκλήσεως του Αγιωτάτου Πατριάρχη Σερβίας Ειρηναίου, παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα του Βελιγραδίου «Vechernie novosti».

– Στην ομιλία Σας κατά την παρουσίαση της σερβικής μεταφράσεως του βιβλίου Σας στο Βελιγράδι αναφερθήκατε στους μεγάλους πειρασμούς, τους οποίους υφίσταται στο Μαυροβούνιο η  Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας. Ποιο είναι το πνευματικό Σας μήνυμα προς τον Αγιώτατο Πατριάρχη Ειρηναίο και όλους τους πιστούς, που διαμένουν στο έδαφος του Μαυροβουνίου;  

– Κατ᾽ αρχάς θα ήθελα εξ ονόματος του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κυρίλλου, καθώς και της ολότητας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας να εκφράσω την πλήρη, πολύπλευρη και άνευ όρων συμπαράσταση προς την Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας στον αγώνα της για τα ιερά και τα όσια αυτής στο Μαυροβούνιο. Τα εκεί διαδραματιζόμενα θυμίζουν πολύ όσα συνέβαιναν περίπου ένα-δύο χρόνια πριν στην Ουκρανία, όπου ο τότε πρόεδρος Ποροσένκο αποφάσισε να δημιουργήσει μια ιδιόκτητη «εκκλησία». Σκέφθηκε ότι εάν ενώσει τους πιστούς ορθοδόξους με τους σχισματικούς, αυτή και θα είναι η ενιαία Ουκρανική Εκκλησία, ανεξάρτητη από τη Ρωσική Εκκλησία. Ανέλαβε την πρωτοβουλία ψηφίσεως του νόμου, σύμφωνα με τον οποίο από την κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία θα έπρεπε να αφαιρεθεί ο ιστορικός τίτλος της και να μετονομασθεί σε «Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία».

Οι σημερινές εξελίξεις στο Μαυροβούνιο ομοιάζουν πολύ με τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία και πρωτίστως με το ότι ένα κοσμικός άρχοντας αποφάσισε να διευθύνει τις εκκλησιαστικές υποθέσεις. Πέραν αυτού, εξ όσων γνωρίζω είναι άνθρωπος, ο οποίος δεν ανήκει στην Εκκλησία και μάλιστα είναι αβάπτιστος. Παρ᾽ όλ᾽ αυτά δεν ντρέπεται να ομιλεί για την ανάγκη να δημιουργηθεί «μια εκκλησία, η οποία θα ενώσει όλους τους Μαυροβουνίους», σαν να μην υπάρχει τέτοια Εκκλησία. Δημιουργός της Εκκλησίας είναι ο Κύριος Ιησούς Χριστός και κανείς πρόεδρος δεν θα μπορέσει να δημιουργήσει Εκκλησία. Είμαστε βαθιά πεπεισμένοι ότι οι πρόεδροι πρέπει να ασχολούνται με την πολιτική, ενώ ας ασχολούνται με τις εκκλησιαστικές υποθέσεις οι άνθρωποι της Εκκλησίας.

Ο νόμος περί ελευθερίας των ομολογιών, που πρόσφατα ψηφίσθηκε στο Μαυροβούνιο, ανοίγει πολύ ευρύ περιθώριο για αυθαιρεσίες των κοσμικών αξιωματούχων. Αρκετές φορές δημοσίως ομίλησα επί του θέματος αυτού, συμπεριλαμβανομένης και της ρωσικής τηλεοράσεως, και ο πρόεδρος Μ.Τζουκάνοβιτς απέστειλε τον πρέσβη του Μαυροβουνίου, προκειμένου να μου εξηγήσει τα τεκταινόμενα από την οπτική γωνία των Αρχών του Μαυροβουνίου. Ο κύριος πρέσβης μού προσκόμισε το κείμενο αυτού του νόμου μεταφρασμένο στα ρωσικά. Ανέγνωσα στο κείμενο αυτό ότι όλη η ιδιοκτησία της Εκκλησίας, με έτος κτίσεως προ του 1918, σύμφωνα με το νόμο θα πρέπει να περιέλθει στην πολιτεία, ενώ ένα αρμόδιο κρατικό όργανο θα αποφασίσει σε ποιον θα διαβιβάσει την ιδιοκτησία αυτή. Αυτό, βεβαίως, αποτελεί άμεση παρέμβαση του κράτους στις υποθέσεις της Εκκλησίας. Ο νόμος που ψηφίσθηκε χορηγεί δυνατότητα αφαιρέσεως ναών από την Εκκλησία και μεταβιβάσεως αυτών σε οποιονδήποτε, είτε στους σχισματικούς, σε ετεροδόξους χριστιανούς, ενώ στη συνέχεια η Εκκλησία θα πρέπει να αντιπαρατεθεί στο δικαστήριο με τις Αρχές για να υπερασπισθεί την περιουσία της.

Βεβαίως ο λαός είναι πολύ αγανακτισμένος με αυτά. Χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες κόσμου βγαίνουν σήμερα στους δρόμους. Θα ήθελα να προειδοποιήσω τις Αρχές του Μαυροβουνίο ότι δεν επιτρέπεται να στρέφεται κανείς κατά του ίδιου του λαού του, διότι αυτός δεν θα τον συγχωρέσει.

– Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας ανησυχεί και γιά την κατάσταση των πραγμάτων στη Βόρεια Μακεδονία, όπου και εκεί υπάρχουν εκκλησιαστικά προβλήματα. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος προσκάλεσε σε διαβουλεύσεις εκπροσώπους της Εκκλησίας της Σερβίας και εκπροσώπους της σχισματικής δομής από τη Βόρεια Μακεδονία. Λαμβάνοντας υπόψη όσα συμβαίνουν στην εποχή μας στις διορθόδοξες σχέσεις, υπάρχει άραγε ο κίνδυνος ότι και στο έδαφος της Βόρειας Μακεδονίας θα συμβεί κάτι, το οποίο θα θυμίζει τα γεγονότα στην Ουκρανία; 

– Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως φαντάζεται ότι του ανήκει το δικαίωμα εισπηδήσεως στο κανονικό έδαφος άλλων κατά τόπους Εκκλησιών και «επίλυσης» των υφισταμένων εκεί προβλημάτων. Έτσι επιχείρησε να «λύσει» το πρόβλημα του ουκρανικού σχίσματος. Οι θύραθεν πολιτικοί, στους οποίους βασίσθηκε, υποσχέθηκαν στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ότι εάν χορηγήσει «αυτοκεφαλία στην Ουκρανία» (όχι στην Ουκρανική Εκκλησία, αλλά στην Ουκρανία ως κράτος και ως λαός), τότε όλοι οι επίσκοποι, τόσο οι κανονικοί, όσο και οι σχισματικοί, θα ενωθούν γύρω από την αυτοκεφαλία αυτή. Ερασιτέχνες εμπειρογνώμονες του ενέπνεαν ότι η Μόσχα κρατά το Κίεβο και μόλις δοθεί ο Τόμος, τότε αμέσως οι επίσκοποι της κανονικής Ουκρανικής Εκκλησίας θα τρέξουν να ενταχθούν σε «αυτήν την αυτοκέφαλη εκκλησία».

Τίποτε από αυτά δεν συνέβη και η κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία παρέμεινε ενιαία και συσπειρωμένη γύρω από τον Προκαθήμενό της Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο, ο οποίος είναι και ο μοναδικός κανονικός επικεφαλής της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία, όπως προς ακοήν πάντων είχε δηλώσει ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος το έτος 2016.  Και το ότι αργότερα άλλαξε τη θέση του υπό την επιρροή πολιτικών, κατά την άποψή μας, αποτελεί κανονικό έγκλημα, για το οποίο θα είναι υπόλογος στο Θεό.

Εάν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος εισβάλει στις αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας και της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Βορείου Μακεδονίας, μπορούμε να φοβούμαστε ότι η παρέμβασή του αυτή θα οδηγήσει σε παρόμοιες επιπτώσεις.

– Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες Ρωσίας και Σερβίας υφίστανται παρόμοιους πειρασμούς. Όσον δε αφορά στη Σερβική Εκκλησία, τα προβλήματα ανακύπτουν στο έδαφος του Μαυροβουνίου, της Βορείου Μακεδονίας, του Κοσόβου και Μετοχίου, της Σερβικής Δημοκρατίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας είναι μεγάλη, ισχυρή, με τεράστιο αριθμό ιεραρχών και ιερέων. Τι θα μπορούσατε να πείτε στους Σέρβους ποιμένες και ιερείς;

– Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι Δημιουργός της Εκκλησίας είναι ο Κύριος Ιησούς Χριστός, ενώ φύλακάς της είναι ο λαός της Εκκλησίας. Κι αυτό, που παρατηρούμε τώρα στο Μαυροβούνιο, καθώς δεκάδες χιλιάδες κόσμου βγαίνουν στους δρόμους, επιβεβαιώνει ότι ο λαός είναι ο φύλακας της Εκκλησίας. Ο λαός της Εκκλησίας δεν θα επιτρέψει την προσβολή της Εκκλησίας, ενώ εκείνοι οι εκπρόσωποι των κρατικών Αρχών, που κινούνται εναντίον του λαού τους και κατά της Εκκλησίας, δεν θα έχουν καλό τέλος.

Βάσει της ιδικής μας εμπειρίας θα ήθελα να απευθύνω έκκληση στους πιστούς ορθόδοξους της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας, οι οποίοι διαμένουν σε διάφορες χώρες, να μην φοβούνται τις κοσμικές Αρχές, διότι δεν μπορούν να καταστρέψουν την Εκκλησία. Μπορούν να βλάψουν την Εκκλησία, να επιχειρήσουν να την υπονομεύσουν, όπως επί εβδομήντα χρόνια έπρατταν στη Σοβιετική Ένωση οι αθεϊστικές Αρχές.  Αλλά ακόμη και μετά από όλους τους διωγμούς η Εκκλησία άντεξε, ενδυναμώθηκε και σήμερα αποτελεί ισχυρή πνευματική και ηθική δύναμη, η οποία σφυρηλατεί πνευματικά τους λαούς σε όλο τον κανονικό χώρο της Αγίας Ρως, δηλαδή όχι μόνον στη Ρωσία, αλλά και στην Ουκρανία, την Λευκορωσία, τη Μολδαβία, τις Βαλτικές δημοκρατίες, την Κεντρική Ασία και στην τεράστια διασπορά μας πολλών εκατομμυρίων, όλους αυτούς τους ενώνει η μια Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία υπάρχει υπεράνω πολιτικών συνόρων.

– Πώς νομίζετε, είναι δυνατό να επανέλθει η Εκκλησία με το αρχαίο πολίτευμά της σε κατάσταση ειρήνης, αλληλοκατανοήσεως και αδελφικής αγάπης; Πρωτίστως, εννοώ το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και όλες τις υπόλοιπες κατά τόπους Εκκλησίες, οι οποίες βρέθηκαν να έχουν εμπλακεί σ᾽ αυτήν την κατάσταση.

– Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τώρα δεν ενδιαφέρεται για τη διορθόδοξη συζήτηση των προβλημάτων, τα οποία δημιούργησε με τις αντικανονικές ενέργειές του. Γι᾽ αυτό δηλώνοντας ότι μόνον αυτός μπορεί να συγκαλέσει Διορθόδοξες Διασκέψεις, στην πραγματικότητα ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν τις συγκαλεί.

Την πρωτοβουλία διεξαγωγής διορθοδόξου διασκέψεως την ανέλαβε πρόσφατα ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος, ο οποίος προσκάλεσε στην Ιορδανία όλους τους επικεφαλής των γενικώς αναγνωρισμένων κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών. Επ᾽ αυτού ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως απάντησε με πολύ αυστηρή επιστολή, στην οποία, πρώτον, κατηγόρησε τον Προκαθήμενο της Ορθοδόξου Εκκλησίας Ιεροσολύμων για τη χρήση της αγγλικής γλώσσας στην αλληλογραφία, δεύτερον, για το δήθεν σφετερισμό δικαιωμάτων, τα οποία ανήκουν μόνον στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ενθυμούμαι καλά πώς το 2000 ο αοίδιμος Πατριάρχης Ιεροσολύμων Διόδωρος προσκάλεσε όλους τους επικεφαλής των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών στους Αγίους Τόπους για τον εορτασμό των δυο χιλιάδων ετών από της Γεννήσεως του Χριστού. Για κάποιον λόγο τότε αυτό δεν προκαλούσε διαμαρτυρίες σε κανέναν και συμμετείχαν όλοι, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος και προέστη των πανηγυρικών εκδηλώσεων. Ενώ τώρα πρέπει όλοι να πιστέψουμε ότι μόνον ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως έχει δικαίωμα και προνόμιο να συγκαλεί διορθόδοξες συναντήσεις.

Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων απάντησε στις κατηγορίες με μεγάλη ηρεμία, επισημαίνοντας ότι δεν πρόκειται για κάποια επίσημη σύναξη Προκαθημένων, αλλά για μια αδελφική συνάντηση εν αγάπη και ότι κάθε Πατριάρχης μπορεί να προσκαλέσει άλλους επικεφαλής Εκκλησιών για παρόμοια συνάντηση και ειλικρινή αδελφική συζήτηση.

Υπό τις συνθήκες όπου ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ως πανορθόδοξο κέντρο αναφοράς αυτοαναιρέθηκε, οι κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες θα αναζητούν φυσικά κάποιες άλλες δυνατότητες διαλόγου και συζητήσης των υφισταμένων προβλημάτων.

– Σας ευχαριστώ για τον χρόνο που διαθέσατε και τη συνομιλία αυτή. Τι θα λέγατε στους πιστούς της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας;

– Διατηρήστε την αφοσίωση στο Χριστό, διατηρήστε την αφοσίωση στην Εκκλησία σας και μη φοβάστε τίποτε.