Ο Πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας παραχώρησε συνέντευξη στο πρακτορείο «Interfax–Religia».

— Σεβασμιώτατε, σε ελληνικά ΜΜΕ η Ρωσική Εκκλησία και προσωπικά ο Πατριάρχης Κύριλλος όχι σπανίως κατηγορούνται ότι επιδιώκουν να υφαρπάξουν τα πρωτεία στον ορθόδοξο κόσμο. Κατά πόσον είναι βάσιμοι παρόμοιοι ισχυρισμοί;

— Από το ελληνόφωνο εκκλησιαστικό περιβάλλον πράγματι αρκετές φορές τελευταία διατυπώθηκαν κατηγορίες ότι δήθεν η Ρωσική Εκκλησία αρνείται το πρωτείο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στον ορθόδοξο κόσμο και η ίδια επιδιώκει να καταλάβει τη θέση του. Ωστόσο δεν έτυχε να ακούσω ούτε ένα πειστικό επιχείρημα, που να αποδεικνύει το δίκαιο των κατηγοριών αυτών.

Σχετικά με το πώς η Ρωσική Εκκλησία προσεγγίζει το πρωτείο στην Οικουμενική Εκκλησία και σε ποιον το αναγνωρίζει μπορεί κανείς να πληροφορηθεί από το κείμενο, που υιοθετήθηκε από την Ιερά της Σύνοδο το Δεκέμβριο του 2013. Αυτός είναι και τίτλος του: «Η θέση του Πατριαρχείου Μόσχας επί του ζητήματος του πρωτείου στην Οικουμενική Εκκλησία». Εδώ διατυπώνεται σαφώς ότι μετά το Μέγα Σχίσμα του 1054 το πρωτείο τιμής στην Ορθόδοξη Εκκλησία ανήκει στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Παρεμπιπτόντως η Ρωσική Εκκλησία είναι μια από τις λίγες τοπικές Εκκλησίες, ίσως και η μοναδική, η οποία αναγνωρίζει το πρωτείο του Κωνσταντινουπόλεως όχι μόνο λεκτικώς, αλλά και με ειδικό έγγραφο,  το οποίο έχει συνοδικό κύρος.

Ουδέποτε η Εκκλησία μας αμφισβήτησε το πρωτείο του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, το ζήτημα είναι πώς κατανοείται αυτό το πρωτείο. Η κανονική παράδοση και η ορθόδοξη εκκλησιολογία αποδίδουν πρωτείο τιμής στον Προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ρώμης και μετά το 1054 της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως. Ο πρώτος στα δίπτυχα Προκαθήμενος μνημονεύεται ως «πρώτος μεταξύ ίσων». Όμως τα τελευταία εκατό χρόνια στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αναπτύχθηκε μια διδασκαλία για το πρωτείο, η οποία εκ των πραγμάτων αντιγράφει το ρωμαιοκαθολικό πρότυπο εκκλησιαστικής διαρθρώσεως.

Με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο η διδασκαλία αυτή παρουσιάζεται στο γνωστό άρθρο του μητροπολίτη Ελπιδοφόρου Λαμπρινιάδη με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Πρώτος άνευ ίσων», το οποίο δημοσιεύθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Εκεί ευθέως υποστηρίζεται ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατέχει αποκλειστικές εξουσιαστικές αρμοδιότητες, τις οποίες δεν έχουν και για λόγους αρχής δεν μπορούν να έχουν οι υπόλοιποι Προκαθήμενοι.

Εννοείται ότι η Ρωσική Εκκλησία απορρίπτει αυτήν την προσέγγιση του «πρωτείου» του θρόνου της Κωνσταντινουπόλεως, διότι απάδει προς την Παράδοση της Εκκλησίας, αλλά και προς την Ορθόδοξη εκκλησιολογία. Δυστυχώς, όμως, ακριβώς αυτή η αντίληψη του πρωτείου κυριάρχησε στο Φανάρι και οδήγησε στην εισπήδηση στην Ουκρανία. Συνέπεια αυτής κατέστη η αναγκαστική διακοπή της κοινωνίας μας με την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως.