Ένα από τα αρχαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα των ΗΠΑ (δίπλα στη Φιλαδέλφεια της Πολιτείας Πενσιλβάνια) επισκέφθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2012, όπου και έδωσε διάλεξη ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας.

Απευθυνόμενος προς το ακροατήριο ο Πρόεδρος του ΤΕΕΣ ανέφερε: «Αυτή την ημέρα θέλω να ευχαριστήσω τον Θεό για το ότι αυτή η συνάντηση έγινε παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες. Ο τυφώνας, τον οποίο όλοι ανέμειναν με τόσο τρόμο και ο οποίος απειλούσε με τεράστιες καταστροφές στην Ανατολική Ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών, έπληξε τη Νέα Υόρκη και άλλες πόλεις, δεν παραμέρισε και τη Φιλαδέλφεια. Σκοτώθηκαν άνθρωποι, ζημιώθηκε η υποδομή πολλών πόλεων, δεν έχει αποκατασταθεί ακόμα το δίκτυο μεταφορών και αεροπορικών συγκοινωνιών. Αλλά κρίνοντας από την πρόγνωση του καιρού όλή η κατάσταση θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερη».

Στη διάλεξή του ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας ασχολήθηκε με το θέμα «Παρελθόν και παρόν του διαλόγου Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών». Στην αρχή της ο Ιεράρχης μεταξύ άλλων σημείωσε:

«Η διδασκαλία των αγίων πατέρων της πρώτης χλιετίας, όταν οι Εκκλησίες Ανατολής και Δύσεως ήταν ενωμένες, παρόλο που αυτή η ενότητα διήρχετο σοβαρές δοκιμασίες, αποτελεί εκείνο το σταθερό θεμέλιο, επί του οποίου μπορεί να αναπτύσσεται επιτυχώς και καρποφόρως ο διάλογος μεταξύ των χριστιανών. Είναι η βαθιά μου πεποίθηση ότι η αφοσίωση στη χριστιανική παράδοση, η διατήρηση της συνέχιας στη διδασκαλία και τη ζωή της Εκκλησίας είναι το μοναδικό μέσο για την αποκατάσταση της ενότητας των μαθητών του Χριστού.

Η απόρριψη της αρχαίας χριστιανικής παραδόσεως εκ μέρους ορισμένων προτεσταντικών ομολογιών καθώς και αγγλικανικών κοινοτήτων δυχεραίνει όλο και περισσότερα τη συνεργασία με αυτές. Λυπάμαι πολύ ότι οι διάλογοι με τους προστεστάνες και αγγλικανούς που επί δεκαετίες διεξήγαμε κινδυνεύουν λόγω εξελίξεων στις προτεσταντικές κοινότητες της Δύσεως και του Βορρά. Εννοώ τη συνεχιζόμενη φιλελευθεροποίηση της θεολογίας, της εκκλησιολογίας και της ηθικής διδασκαλίας. Ορισμένες ομολογίες έχουν καθιερώσει τη στέψη των ομοφυλοφιλικών ενώσεων και τις χειροτονίες των ατόμων, που δηλώνουν ανοιχτά το μη παραδοσιακό γενετήσιο προσανατολισμό τους».

«Σε αντιδιαστολή προς το διάλογο με τον προτεσταντισμό και τον αγγλικανισμό που βρέθηκε σε αδιέξοδο, το διάλογο με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το βλέπω να έχει πολλές προοπτικές, ακριβώς διότι τόσο η Ορθοδοξία όσο και ο Ρωμαιοκαθολικισμός δε νοούνται εκτός της σχέσεώς τους με την Παράδοση, και οι δυο θέλον να ζουν και να διδάσκουν σύμφωνα με την παράδοση κληρονομηθείσα από τους αποστόλους και τους αγίους πατέρες. Κατά τη γνώμη μου η σημαντική πρόοδο που σημείωσαν οι σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών μας τα τελευταία χρόνια, οφείλονται ακριβώς στην ολοένα και περισσότερα συνειδητοποιούμενη σχέση μας διά της κοινής κληρονομιάς, η οποία επιβάλλει στους Ορθοδόξους και Ρωμαιοκαθολικούς την κοινή μαρτυρία στον κόσμο των διαχρονικών αξιών του Ευαγγελίου».

Εν συνεχεία ο Πρόεδρος του ΤΕΕΣ ανέλυσε το διάλογο Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών τον 20 αιώνα, επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα της φετινής επισκέψεως του Αγιωτάτου Πατριάρχου Κυρίλλου στην Πολωνία, στα πλαίσια της οποίας υπέγραψε από κοινού με τον Ρωμαιοκαθολικό Μητροπολίτη Περεμύσλ Ιούζεφ Μιχάλικ, Πρόεδρο της Διασκέψεως των Ρωμαιοκαθολικών Επισκόπων της Πολωνίας το κοινό μήνυμα προς τους λαούς της Ρωσίας και της Πολωνίας.

«Τόσο οι Ορθόδοξοι και Ρωμαιοκαθολικοί αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής απέναντι στον παραδοσιακό βίο. Δεν πρόκειται για τα θεολογικά ζητήματα, αλλά για το παρόν και το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας. Αυτός είναι ο τομέας, όπου μπορεί να πετύχει η συνεργασία των Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών χωρίς να ζημιωθεί η εκκλησιαστική τους ταυτότητα. Με άλλα λόγια ως μια διαιρεμένη για διάφορους θεολογικούς και εκκλησιολογικούς λόγους Εκκλησία μπορούμε να βρούμε κάποιες μορφές συνεργασίας, οι οποίοιες να μας επιτρέψουν να ανταποκρινόμαστε στις σύγχρονες προκλήσεις».

Εξίσου επίκαιρο θέμα, σύμφωνα με τον Πρόεδρο του ΤΕΕΣ είναι τα πειράματα στον γενετήσιο τομέα, τα οποία στις ημέρες μας προσλαμβάνουν ευρείες διαστάσεις.

Επίσης ένα άλλο σπουδαία θέμα είναι το ενδεχόμενο της συνεργασίας μεταξύ των Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών για την προστασία των χριστιανών από τη διάκριση.

Κλείνοντας ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας τόνισε: «Οι Ορθόδοξοι και οι Ρωμαιοκαθολικοί σήμερα δεν πρέπει να βλέπουμε ο ένας τον άλλο ως αντίπαλους, αλλά ως συμμάχους στο θέμα της προστασίας των δικαιωμάτων των χριστιανών. Πρέπει να αναπτύξουμε συνεργασία ανεξαρτήτως επιτυχιών του θεολογικού διαλόγου, διαμορφώσεως σχέσεων μεταξύ των Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών σε συγκεκριμένες περιοχές του κόσμου. Πρέπει να οικοδομήσουμε αυτή τη συνεργασία βασιζόμενοι στον κοινό στρατηγικό  σκοπό, διότι πρόκειται για το μέλλον της ανθρωπότητας. Από τις κοινές μας προσπάθειες κυρίως εξαρτάται το μέλλον του χριστιανισμού στην τρίτη χιλιετία».

Σημειωτέον, οτι το Πανεπιστήμιο Βιλλανόβα ιδρυθέν από Αυγουστινιανούς μοναχούς το 1842 είναι από τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στις πέντε σχολές του σπουδάζουν περισσότεροι από 10 000 φοιτητές από διάφορες χώρες του κόσμου.