Στις 15 Αυγούστου 2011 ομάδα προσκυνητών, αποτελούμενη από εκατοντάδες πιστούς από τη Ρωσία και άλλες χώρες, επισκέφθηκε την αρχαία και ιστορική Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελιώτισσας, η οποία ευρίσκεται στο έδαφος της σημερινής Τουρκίας δίπλα στην Τραπεζούντα.
Να αναφερθεί ότι το προσκύνημα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της ανανέωσης της αρχαίας παράδοσης των προσκυνηματικών περιηγήσεως των Ρώσων πιστών προς τα ιερά της Μικράς Ασίας. Το θέμα συζητήθηκε και συμφωνήθηκε κατά τη συνάντηση των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου και Μόσχας Κυρίλλου, στα πλαίσια της επίσημης επίσκεψης του τελευταίου στην Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως 4 – 6 Ιουλίου 2009. Η ιδέα αυτή επίσης ενεκρίθη από τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας Τ. Ερντογκάν. Ήταν η πέμπτη κατά σειρά εκδρομή προς τα προσκυνήματα της αρχαίας Τραπεζούντος μετά από την ειρημένη επίσκεψη του Αγιωτάτου Πατριάρχη Κυρίλλου.
Στο προσκύνημα συμμετείχαν χιλιάδες πιστοί από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Ρωσία, την Ουκρανία, το Καζαχστάν, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες. Ομάδα πιστών από τη Ρωσία έφτασε στην Τουρκία με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Γιαροσλάβλ και Ροστώφ Παντελεήμονα.
Της Θείας Λειτουργίας προεξήρχε ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συμπαραστατούμενος από τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο και Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβα. Ακόμα παρέστησαν συμπροσευχόμενοι ο Αρχιεπίσκοπος Γιαροσλάβλ και Ροστώφ Παντελεήμων, ο Επίσκοπος Φασιανής Αντώνιος, Πρωτοσυγκελεύων της Αρχιεπισκοπής Αμερικης και οι Μητροπολίτες Δημητριάδος και Αλμυρού Ιγνάτιος και Δράμας Παύλος.
Στη Λειτουργία ακόμα παραβρέθηκαν ο βουλευτής της Ρωσικής Δούμας κ. Ι. Σαββίδης, ο οποίος συνέβαλε στην οργάνωση του προσκυνήματος και της λειτουργίας στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά, ο Γενικός Πρόξενος της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Τραπεζούντα κ. Κ. Φεόδωρωφ καθώς και εκπρόσωποι των τουρκικών αρχών.
Η αυλή της Μονής, όπου τελείτο η Λειτουργία, χώρεσε περισσότερα από 500 πιστούς, ενώ οι υπόλοιποι παρακολούθησαν την ακολουθία από τις γιγαντοθόνες, που εγκαταστάθηκαν εκτός του χώρου της Μονής.
Μετά την ανάγνωση της Ευαγγελικής περικοπής της ημέρας ο Παναγιώτατος κ. Βαρθολομαίος κήρυξε το θείο λόγο, εν κατακλείδι του οποίου απεύθυνε χαιρετισμό στην αντιπροσωπεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας στο πρόσωπο του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Γιαροσλάβλ και Ροστώφ Παντελεήμονα. Μεταξύ άλλων ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος εξέφρασε την ελπίδα του ότι στο μέλλον ο Αγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλος θα μπορούσε να επισκεφθεί το ιστορικό αυτό μέρος για να συλλειτουργήσει μαζί με τον Προκαθήμενο της Ορθοδόξου Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως.
Από την πλευρά του ο Αρχιεπίσκοπος Παντελεήμων επεσήμανε «ότι σήμερα πλήθη τέκνων της Ορθοδόξου Εκκλησίας κατέκλυσαν αυτή την αρχαία Ιερά Μονή. Με ευλογία του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κυρίλλου ευρίσκομαι επικεφαλής της ομάδας προσκυνητών της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας, αποτελούμενης από εκπροσώπους Ελληνικής Διασποράς της Ρωσίας και χωρών της Κοινοπολιτείας των Ανεξαρτήτων Κρατών. Για πέμπτη φορά έρχονται εδώ οι προσκυνητές που επιθυμούν να προσευχηθούυν σε αυτή τη Μονή και η ροή των οποίων αυξάνεται συνεχώς. Ευρισκόμενοι σε αυτό το ιερό μέρος, θαυμάζουμε ακούγοντας για τους αγώνες και τα κατορθώματα των ασκησάντων εδώ μοναχών κτητόρων της Ιεράς Μονής».
Απευθυνόμενος στον Οικουμενικό Πατριάρχη ο σεβασμιώτατος κ. Παντελεήμων είπε: «Παναγιώτατε, εκ μέρους όλων των προσκυνητών επιτρέψτε μου να Σας συγχαρώ για την πανήγυρη της αρχαίας Μονής της Παναγίας Σουμελιώτισσας και να Σας ευχηθώ καλή υγεία και χρόνια πολλά».
Να σημειωθεί ότι αυτή ήταν η δεύτερη Θεία Λειτουργία στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά τα τελευταία χρόνια. Η παράδοση να τελούνται οι Θείες Λειτουργίες στη Μονή ανανεώθηκε την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου πέρυσι και ήταν η πρώτη Λειτουργία μετά το κλείσιμο της Μονής το 1922. Η οργάνωση των ακολουθιών στέφθηκε με επιτυχία χάρη στις συμφωνίες με το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκικής Δημοκρατίας και την ηγεσία της επαρχίας Τραπεζούντος με τη συνεισφορά του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.