Στις 12 Σεπτεμβρίου 2010 ο Πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας προεξήρχε στους εορτασμούς για τη συμπλήρωση των 100 ετών του Καθολικού της Σταυροπηγιακής Ιεράς Γυναικείας Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πιούχτιτσυ.

Επίσης συλλειτούργησαν ο Πρόεδρος του Συνοδικού Τμήματος θρησκευτικής παιδείας και κατήχησης Επίσκοπος Ζαραϊσκ Μερκούριος, ο βοηθός της μητροπόλεως Ταλλίνης Επίσκοπος Νάρβας Λάζαρος, ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής των Σπηλαίων του Πσκοφ και Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αρχιμανδρίτης Τύχων Σεκρεταφιόφ, ο Πρύτανης της Ιερατικής σχολής Joensun πρωθιερέας Ραούνα Πιετάρενεν (Ορθόδοξης Εκκλησία της Φινλανδίας) καθώς και άλλοι κληρικοί.

Κατά τη μικρή είσοδο ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας ανύψωσε τον ιερομόναχο Σαμουήλ Καράσκα της Λαύρας του Αγίου Σεργίου του Ραντονέζ, ο οποίος υπηρετεί την Ιερά Μονή Πιούχτιτσυ, σε βαθμό Ηγουμένου.

Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας εψάλη επιμνημόσυνη δέηση υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των κτητόρων και αδελφών της Μονής. Αμέσως μετά τελέσθηκε ευχαριστήρια δοξολογία την οποία ακολούθησε λιτανεία πέριξ του Καθολικού.

Εν συνεχεία ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας ανέγνωσε Συγχαρητήριο Μηνυμα του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κυρίλλου και εκ μέρους του Προκαθημένου της Ρωσικής Εκκλησίας επέδωσε στην  Ηγουμένη Βαρβάρα Τροφίμοβα επιστήθιο σταυρό με πλούσια διακόσμηση.

Εν συνεχεία ο Σεβασμιώτατος κ. Ιλαρίωνας κήρυξε τον θείο λόγο στον οποίο τόνισε ότι έφτασε στην Ιερά Μονή με την ευλογία του Αγιωτάτου Πατριάρχη για να τελέσει τη Θεία Λειτουργία και να μεταφέρει την Πατριαρχική ευλογία «του πατέρα μας και του Αγγέλου της Εκκλησίας μας, ο οποίος σήμερα προσεύχεται για όλους εμάς στην πόλη του Γιαροσλάβλ καθώς επισκέπτεται την αρχαία επαρχία Γιαροσλάβλ».

Ακολούθως ο Ιεράρχης αναφέρθηκε στην ιστορία της Ιεράς Μονής Πιούχτιστσυ και στους ευεργέτες αυτής όπως ο μακαριστός Πατριάρχης Αλέξιος, τονίζοντας ότι «προσευχηθήκαμε για τον αοίδιμο Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Αλέξιο Β΄, για τον οποίο αυτή η Ιερά Μονή ήταν δικό του σπίτι, όπου έμεινε κατά τη διάρκεια των επισκέψεών του, και τέλεσε ακολουθίες. Η μνήμη του διατηρείται στο μοναστήρι όπως διατηρείται αυτή και σε ολόκληρη τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία».

Ακόμα ο Πρόεδρος του ΤΕΕΣ ευχαρίστησε τη Γερόντισσα Βαρβάρα, η οποία ηγουμενεύει περισσότερα από σαράντα χρόνια. «Γνωρίζουμε ότι επί πολλές δεκαετίες η Μονή σας ήταν φωστήρας της Ορθοδοξίας στη γη της Εσθονίας. Τους χαλεπούς καιρούς της κρατικής αθεΐας δεν έπαυσε στη Μονή η πνευματική ζωή και η προσευχή. Το μοναστήρι αυτό ήταν το φυτώριο νέων αδελφών για πολλές γυναικείες Μονές. Οι μαθήτριές σας, αγαπητή Γερόντισσα, αναδείχθηκαν ηγουμένες άλλων μοναστηριών, μεταφέροντας εκεί την ευλογημένη πείρα, την οποία είχαν αποκτήσει κάτω από την οδηγία σας…Κατά την ηγουμενία σας έχετε διαπαιδαγωγήσει πνευματικά πολλές αδελφές. Ολόκληρη η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία σας ευχαριστεί από βάθη της καρδιάς της για αυτόν τον δια βίου αγώνα. Εκ μέρους των Αρχιερέων, ιερέων, μοναχών και μοναζουσών του Πατριαρχείου Μόσχας σας βάζω μεγάλη μετάνοια», είπε χαρακτηριστικά ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας.

Ακόμα ο Ιεράρχης τόνισε ότι ο μοναχικός αγώνας στην Ιερά Μονή Πιούχτιστσυ  ακολουθεί να πραγματοποιείται και κατ΄αυτή την κρίσιμη εποχή, όταν το Εσθονικό Κράτος βαδίζει το δρόμο της ανεξαρτησίας. Ο κ. Ιλαρίωνας είναι βέβαιος ότι το μοναστήρι, το οποίο άντεξε στους χαλεπότερους καιρούς, θα αντέξει και στο μέλλον και δεν πρόκειται να κλονισθεί εξαιτίας οποιασδήποτε πολιτικής μεταρρυθμίσεως. Η βαθιά πνευματικότητα, για την οποία τόσο φημίζεται το μοναστήρι, θα τη διατηρεί και στο εξής.

«Ιερές Μονές είναι σαν τα νησιά του ετέρου κόσμου μέσα στο δικό μας μάταιο και αμαρτωλό κόσμο. Βγαίνοντας έξω από τα τείχη μιας μονής, μπαίνουμε σε επαφή με την κοσμική ματαιότητα, τα ανθρώπινα πάθη, ενώ μέσα στο μοναστήρι μέσα στις καρδιές των μοναχών και των μοναζουσών τελείται σιωπηλή λατρεία στον Θεό. Ίσως αυτός είναι ο λόγος γιατί να υπάρχει ακόμα ο αμαρτωλός μας κόσμος και οι άνθρωποι με την κακία και την μωρία τους δεν έχουν ακόμα αλληλοεξοντωθεί, διότι υπάρχουν αυτά τα νησάκια της θείας δικαιοσύνης και αγάπης, όπου αδελφές και αδελφοί προσεύχονται υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, της ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών για να συμφιλιωθούν οι αντίπαλοι, για να παύσουν τα σχίσματα και για να επικρατήσει η θεία δικαιοσύνη στις καρδιές», ανέφερε ο Ιεράρχης.

Στο τέλος ο Πρόεδρος του ΤΕΕΣ αναφέρθηκε εν συντομία στην ιστορία του Καθολικού και αφού συνεχάρη τους παρόντες για την εορτή ευχήθηκε να λειτουργήσει απρόσκοπτα το μοναστήρι και στο εξής, διότι αποτελεί εγγύηση   της προκοπής της Ορθοδοξίας στην Εσθονία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία σύμφωνα με τον κ. Ιλαρίωνα είναι εκείνη η Εκκλησία στην οποία αναφέρθηκε ο Κύριος λέγοντας ότι αι πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής (Ματθ. 16. 18).

Αντιφωνώντας η Γερόντισσα Βαρβάρα ευχαρίστησε τον Μητροπολίτη Ιλαρίωνα για τις ευχές, τονίζοντας ότι είναι μεγάλη πνευματική χαρά και παρηγοριά για την μοναχική κοινότητα να υποδέχεται σήμερα αρχιερείς της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και να προσεύχεται μαζί τους στη διάρκεια της Πολυαρχιερατικής Θείας Λειτουργίας, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα, Προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.

Σύμφωνα με Γερόντισσα έχουν περάσει εκατό χρόνια από τη στιγμή που το Καθολικό Κοιμήσεως της Θεοτόκου εγκαινίασε ο Αρχιεπίσκοπος Ρίγας και Μιτάβας Αγαθάγγελος. «Έκτοτε μερικές γενιές των πιστών ερχόμενες στο Καθολικό Κοιμήσεως της Θεοτόκου αντλούν εδώ τις πνευματικές τους δυνάμεις. Όλα τα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής μας, όλα τα Μυστήρια τελούνται στο κυρίως Ναό της Ιεράς Μονής…Αυτός είναι ο λόγος γιατί τόσο αγαπάμε το δικό μας Ναό του Θεού», ανέφερε συγκινημένη η Γερόντισσα Βαρβάρα.

Ακόμα έκανε αναφορά στους κτήτορες, δωρητές και αφιερωτές της Μονής, οι οποίοι μέχρι σήμερα εργάζονται για το καλό αυτής.

«Το Καθολικό Κοιμήσεως της Θεοτόκου εισέρχεται στο δεύτερο αιώνα της ιστορίας του και θέλω να ευχηθώ ώστε η Θεία χάρη, η οποία κατοικεί σε αυτό το άγιο χώρο, ευλογημένο από τα βήματα της Παναγίας, πάντα να σκέπει και να βοηθά όλους όσοι προστρέχουν στο μοναστήρι για τη βοήθεια και παρηγοριά», είπε εν κατακλείδι η Γερόντισσα.

Εν συνεχεία ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας απένειμε Πατριαρχικά παράσημα και Γράμματα σε ορισμένους κληρικούς και λαϊκούς, οι οποίοι εργάσθηκαν για το καλό της Ιεράς Μονής Πιούχτιτσυ.

***

Τα εγκαίνια της Ιεράς Μονής Πιούχτιτσυ τελέσθηκαν στις 15 Αυγούστου 1891 από τον Επίσκοπο Ρίγας και Μιτάβας Αρσένιο Μπριάντσεφ παρουσία των υψηλών παραγόντων της τότε τσαρικής διοίκησης της τότε Εσθονίας,  του Επιτρόπου της Αγίας Κυβερνώσης Συνόδου Σάμπλερ και πλήθους  κόσμου. Το μοναστήρι ιδρύθηκε στο μέρος όπου τον 16 αιώνα στους Εσθονούς βοσκούς εμφανίσθηκε η Παναγία, αφήνοντάς τους ως ευλογία μια εικόνα της Ένδοξης Κοιμήσεως Αυτής.

Το Καθολικό χτίστηκε το 1910 και τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Φιλοξενεί τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Το μοναστήρι συνδέεται με το όνομα του Αγίου Ιωάννη της Κρονστάνδης, ο οποίος φρόντισε τις αδελφές της Μονής για είκοσι περίπου χρόνια.

Στις αρχές του 20 αιώνα στην Ιερά Μονή Πιούχτυτσι λειτουργούσε ορφανοτροφείο, στέγη Γερόντων, κλινική με δωρεάν υπηρεσίες σε απόρους αγρότες. Η μοναχική κοινότητα αριθμούσε περίπου 200 αδελφές.

Η λειτουργική ζωή στην Ιερά Μονή Πιούχτιτσυ δεν έπαυσε ποτέ ακόμα και τα δύσκολα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου και την περίοδο των διωγμών του Χρουστσόφ. Μια ιδιαίτερη εποχή της Μονής συνδέεται με τον μακαριστό Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Αλέξιο Β΄, ο οποίος από το 1961 και έως το 1986 διατέλεσε Μητροπολίτης Ταλλίνης.