Στις 10 Μαϊου 2010 ο Πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, Πρύτανης του Πανεκκλησιαστικού Τμήματος Μεταπτυχιακών και Διδακτωρικών Σπουδών Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων προεξήρχε της Θείας Λειτουργίας στο Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδας της Λαύρας του Αγίου Σεργίου και στη συνέχεια συναντήθηκε με καθηγητές και φοιητές των θεολογικών σχολών της Μόσχας.

Αμέσως μετά τη Θεία Μυσταγωγία ο Σεβασμώτατος κ. Ιλαρίων τέλεσε Ιερό Τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του πρώτου Προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτη Νικολάου Γιαρουσέβιτς στον τάφο του στην κρύπτη του Ιερού Ναού της Παναγίας Σμολένσκαγια.

Ύστερα από το πέρας της ακολουθίας ο Μητροπολίτης Ιλαρίων αναφέρθηκε στο βίο του μακαριστού Ιεράρχη τονίζοντας ότι ο  «Μητροπολίτης Νικόλας έζησε κατά την εξαιρετικά δύσκολη εποχή για την Εκκλησία. Στα μεταπολέμια χρόνια στη Ρωσική Εκκλησία παραχωρήθηκε άδεια εξόδου στο διεθνές επίπεδο με σκοπό, πρώτα από όλα, την προβολή εικόνας απουσίας των διωγμών κατά της Εκκλησίας στη Σοβιετική Ένωση, ενώ οι διωγμοί συνεχίζοντο, και ο Μητροπολίτης Νικόλας έπεσε τελικά ένα από τα θύματα αυτών».

Σύμφωνα με τον Ιεράρχη, ο Μητροπολίτης Νικόλαος υπήρχε ένας διάπυρος κήρυκας, ο οποίος απολάμβανε επαξίως της αγάπης των ενοριτών των Ιερών Ναών της Μόσχας.  Ήταν χρόνια συντάκτης του «Περιοδικού του Πατριαρχείου Μόσχας», όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον επέδειξε για το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων, που συγκροτήθηκε με σκοπό την διεκπεραίωση σχέσεων μεταξύ της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και των ετερόδοξων ομολογιών, μεταξύ της Ρωσικής Εκκλησίας και των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών. Χάρη στις προσπάθειες του μακαριστού Ιεράρχη η Εκκλησία κατάφερε να εξέλεθι από την απομόνωση της προπολεμικής και μεταπολεμικής εποχής.

Η παραίτηση του αοιμνήστου Μητροπολίτη Νικολάου ωφείλεται στην ευθύνη την οποία ανέλαβε για μια ομιλία του Πατριάρχη Αλεξίου. Η ομιλία αυτή δυσαρέστησε πολύ τις σοβιετικές αρχές διότι αναφέρθηκε στο μεγάλο ρόλο της Ρωσικής Εκκλησίας σε όλο το διάβα της ρωσικής ιστορίας, τη στιγμή που ο ρόλος αυτός αποσιωπόταν και ταπεινωνόταν συνεχώς από το καθεστώς.

Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Ιλαρίωνα, οι τελευταίοι μήνες της ζωής του αοιδίμου Ιεράρχη ήταν πολύ δύσκολοι και δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες του θανάτου του. Δεν αποκλείεται ακόμα και ο μαρτυρικός τέλος του Μητροπολίτη Νικολάου.

«Σήμερα προσευχόμαστε υπέρ αυτού του διακεκριμένου Ιεράρχη της Ρωσικής Εκκλησίας, του πρώτου Προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων και παρακαλούμε όπως ο Κύριος αναπαύσει τη ψυχή του στις μονές δικαίων, χαριζόμενος σε αυτόν την αιωνία μνήμη», είπε εν κατακλείδι ο Μητροπολίτης Ιλαρίων.