Στις 25 Μαρτίου 2010 ο Πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων συμμετείχε στη συνεδρία της Υποεπιτροπής για θέματα αντιμετώπισης των εκκλησιαστικών σχισμάτων και της υπέρβασης αυτών.

Της Υποεπιτροπής προεδρεύει ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Βλαδίμηρος και ο Μητροπολίτης Ιλαρίων τελεί Αντιπρόεδρος αυτής.

Στην ομιλία του κατά τη συνεδρία ο Πρόεδρος του ΤΕΕΣ τόνισε συγκεκριμένα:
«Στην Εκκλησία το σχίσμα είναι πάντα μια τραγωδία. Δεν είναι τυχαίο ότι συνήλθαμε σε συνεδρία μας στην Ουκρανία όπου αυτό το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα επίκαιρο.

Καθώς αποδεικνύεται κατά το παρόν στην Ουκρανία διαμορφώνεται μια ευνοϊκή κατάσταση για την υπέρβαση του σχίσματος: παρέρχονται εκείνες οι πολιτικές αιτίες που συνέβαλαν στη διάδοση του σχίσματος. Δεν είναι επίκαιρες σήμερα. Όλο και περισσότερα αποκτούν την ευρεία υποστήριξη οι ιδέες επανένταξης και όχι του διχασμού.

Το γεγονός ότι το σχίσμα δεν έχει προοπτικές όλο και περισσότερα συνειδητοποιείται από τους ίδιους σχισματικούς. Πολλοί από αυτούς θα ήθελαν να επανέλθουν στους κόλπους της Εκκλησίας. Η διαδικασία επανόδου είναι στην εξέλιξη. Χθες που επισκέφθηκα το νομό Βίννιτσα ενημερώθηκα από τον οικείο Ποιμενάρχη κ. Συμεών για την επάνοδο στους κόλπους της Εκκλησίας 7 ενοριών του λεγόμενου «Πατριαρχείου Κιέβου».

Παρόμοιες διαδικασίες λαμβάνουν χώρα και σε άλλους νομούς της Ουκρανίας.
Η Εκκλησία ως φιλότεκνη μητέρα πάντα με στοργή αναμένει την επάνοδο των αποσχισθέντων. Πρέπει να καταστήσουμε όσο γίνεται πιο εύκολη για αυτούς την πορεία προς το πατρικό σπίτι, το οποίο αποτελεί και την αποστολή της Υποεπιτροπής μας.

Για να επιτύχουμε αυτό πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους σκοπούς που τέθηκαν από την Προεδρεία της Διασυνοδικής Επιτροπής. Με βάση την ιστορική και την κανονική ανάλυση των σχισμάτων που υπήρχαν και στη συνέχεια θεραπεύθηκαν, την οποία πρέπει να αναλάβουν οι εμπειρογνώμονες, πρόκειται να εκπονηθούν ενδεχόμενα σχήματα υπερβάσεως αυτών.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι μέσα στο σχίσμα υπάρχουν αυτοί που το διάλεξαν συνειδητά, αφού εγκατέλειψαν την κανονική Εκκλησία, όμως υπάρχει κι ένας μεγάλος αριθμός αυτών οι οποίοι έχουν μεγαλώσει ήδη στο σχίσμα και διαμορφώθηκαν ως χριστιανοί. Ορισμένοι από αυτούς δεν συνειδητοποιούν ακόμα και τη βλάβη από την παραμονή τους εκτός της Εκκλησίας και πρέπει να τους βοηθήσουμε να επανέλθουν στην κοινωνία με την Οικουμενική Ορθοδοξία.

Η διαδικασία επανόδου δεν πρέπει να είναι ταπεινωτική. Πρέπει να βασιζόμαστε στο ότι η αναγνώριση των μυστηρίων που είχαν τελεσθεί στο σχίσμα είναι εντελώς απαράδεκτή. Όμως υπάρχει μια άποψη σύμφωνα με την οποία όταν γίνεται η επάνοδος στους κόλπους της Εκκλησίας τα μυστήρια που είχαν τελεσθεί εκτός αυτής γεμίζουν με ευλογημένη δύναμη. Αυτό δεν αφορά τις χειροτονίες διότι συνδέονται αρρήκτως με την αποστολική διαδοχή η οποία λείπει από το σχίσμα. Πρέπει να συζητήσουμε ακόμα και το τι θα κάνουμε σε περίπτωση επανόδου στην Εκκλησία χιλιάδων και εκατομμυρίων ανθρώπων. Εάν πρέπει να τελέσουμε το Βάπτισμα ή το Χρίσμα ή θα τους δεχθούμε μέσω της μετάνοιας;

Επίσης πρέπει να συζητήσουμε τις ενδεχόμενες μορφές ένταξης των μεγάλων κοινοτήτων που επανέρχονται από το σχίσμα. Το έργο μας για την θεραπεία των σχισμάτων πρέπει να διέπεται από το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης και να συνοδεύεται από τη συμπάθεια. Εύχομαι τις επιτυχίες στην Υποεπιτροπή μας», είπε εν κατακλείδι ο Μητροπολίτης Ιλαρίων.